Het verschil tussen cafeïne en theïne in thee: hoe zit het nou echt?

Je hebt het vast weleens gehoord: thee bevat theïne en koffie cafeïne. Maar wat is nou precies het verschil? Of is er eigenlijk geen verschil? En waarom voelt een kop thee vaak rustiger dan een kop koffie, ook al bevatten ze dezelfde stof? In deze blog leggen we het helder en stap voor stap uit. Je leest wat het verschil is tussen cafeïne en theïne, hoe thee werkt in je lichaam, wat de effecten zijn bij gevoelige mensen, en hoe je met de juiste zetmethode zelf invloed hebt op de hoeveelheid cafeïne in je kopje. We zetten ook de cafeïnegehaltes per theesoort op een rij, inclusief yerba maté.

Bekijk ook onze collecties: biologische groene thee en biologische zwarte thee.

Wat is het verschil tussen cafeïne en theïne in thee?

Laten we beginnen met de kern: er is geen chemisch verschil tussen cafeïne en theïne. Het is exact dezelfde stof (C8H10N4O2). Alleen de naam verschilt, afhankelijk van de bron: "theïne" wordt gebruikt als het uit thee komt, "cafeïne" bij koffie, cola of energiedrank. In de praktijk gebruiken veel mensen de termen door elkaar.

Bevat thee theïne of cafeïne, en is er een verschil tussen deze stoffen?
Nee, het is puur een andere naam. Maar doordat thee ook andere stoffen bevat, voelt de werking wel anders aan dan bij koffie.

“Theine and caffeine are chemically identical; the difference in effect is due to accompanying substances in tea.”

L. Ruxton, Journal of Human Nutrition and Dietetics (2008)

Waarom voelt cafeïne in thee anders dan in koffie?

Hoewel de cafeïne zelf hetzelfde is, werkt het in je lichaam anders door de combinatie met andere stoffen in thee:

L-theanine, een aminozuur dat rustgevend werkt en het oppeppende effect van cafeïne verzacht.
Tannines, die de opname van cafeïne vertragen, waardoor het effect gelijkmatiger vrijkomt.
Lager cafeïnegehalte per kop in vergelijking met koffie.

Thee geeft daardoor een rustiger, langduriger effect, terwijl koffie vaak snel piekt en ook sneller weer uitwerkt.

“L-theanine combined with caffeine improves alertness and attention more effectively than caffeine alone.”

Haskell et al., Biological Psychology (2008)

Is er een verschil in de werking van cafeïne in thee versus koffie?

Ja, zeker. Veel mensen ervaren thee als een zachtere, stabielere vorm van energie. Zonder de onrust of het gejaagde gevoel dat koffie soms geeft.

Hoeveel cafeïne zit er in thee?

Het exacte cafeïnegehalte in thee hangt af van de soort, de hoeveelheid blad, de bereiding én de trektijd. Toch zijn er duidelijke gemiddelden:

Dranksoort	Gemiddelde cafeïne per kop (200 ml)
Zwarte thee	40–70 mg
Groene thee	20–45 mg
Witte thee	15–30 mg
Matcha (poeder)	60–70 mg
Yerba maté (bladinfusie)	65–85 mg
Koffie (ter vergelijking)	80–100 mg

Welke thee bevat de meeste cafeïne? Matcha en Yerba maté staan bovenaan.
Welke zijn cafeïnevrij? Rooibos en kruiden zoals kamille of munt.

Yerba maté is overigens geen 'thee' in de strikte zin, want het komt niet van de Camellia sinensis-plant, maar het bevat wel cafeïne en wordt op dezelfde manier gezet.

Hoe beïnvloeden zetmethode, temperatuur en trektijd het cafeïnegehalte?

De manier waarop je thee zet, speelt een grote rol in hoeveel cafeïne je binnenkrijgt:

Hoe langer je trekt, hoe meer cafeïne vrijkomt.
Hoe hoger de temperatuur, hoe meer cafeïne oplost (boven 80 °C is significant).
Fijnere blaadjes, zoals in matcha of fannings, geven sneller en meer cafeïne af.
Eerste infusie: de eerste keer zetten geeft het meeste cafeïne; bij hergebruik neemt het af.

Praktische tip: laat de eerste infusie 30 seconden trekken, giet die weg, en zet je thee dan opnieuw. Dat vermindert het cafeïnegehalte met 50–70%.

“Brewing time and temperature significantly affect caffeine content in tea infusions.”

K. Vuong et al., Food Chemistry (2011)

Wat zijn de gezondheidseffecten van cafeïne in thee?

Cafeïne heeft een stimulerende werking en kan bijdragen aan alertheid, focus en een beter humeur. In combinatie met L-theanine wordt dit effect verzacht en als prettiger ervaren. Toch zijn er ook aandachtspunten, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor cafeïne:

Slapeloosheid of onrust
Hartkloppingen
Maag- of darmklachten
Verergering van stressklachten

Wat adviseren gezondheidsinstanties over cafeïne-inname?

Tot 400 mg cafeïne per dag wordt als veilig gezien voor volwassenen
Zwangere vrouwen: maximaal 200 mg per dag
Bij kinderen en gevoelige personen is voorzichtigheid aan te raden

“Single doses of caffeine up to 200 mg and daily intakes of up to 400 mg are not associated with adverse health effects in healthy adults.”

EFSA Journal (2015)

Wat zijn cafeïnevrije alternatieven?

Wil je minder of geen cafeïne drinken, dan zijn er volop opties:

Rooibos — natuurlijk cafeïnevrij en geschikt voor elk moment
Kruidenthee zoals kamille, munt, citroenmelisse of tulsi
Vruchtenthee — op basis van gedroogd fruit of hibiscus

Let op: groene thee "zonder cafeïne" is vaak bewerkt (gedeïnocafeïneerd), maar bevat meestal nog kleine hoeveelheden.

Welke natuurlijke alternatieven zijn er voor cafeïnehoudende thee?

Kruiden zijn een veilig alternatief. Vooral geschikt voor wie gevoelig is, of voor gebruik in de avond.

Bekijk ook: Verschillende soorten groene thee

Conclusie

Theïne is gewoon cafeïne — maar doordat thee ook L-theanine en tannines bevat, voelt het anders aan dan koffie. Thee geeft doorgaans een zachte, langzame energie. Wie cafeïnegevoelig is, kan kiezen voor lichte theesoorten, kort trekken of overstappen op cafeïnevrije kruiden. Dankzij de juiste zetmethode bepaal je zélf hoeveel cafeïne je binnenkrijgt.