Waarom afvallen moeilijk is – en wat je brein daarmee te maken heeft

Afvallen is iets waar veel mensen mee worstelen. Niet alleen fysiek, maar vooral mentaal. Want zelfs als je precies weet wat je zou moeten doen, lukt het vaak niet om het ook echt vol te houden. Hoe komt dat? En waarom voelt het soms alsof je eigen hoofd je tegenwerkt?

In deze blog leg ik uit wat er in je brein gebeurt bij gedragsverandering zoals afvallen. En ik deel een paar minder voor de hand liggende manieren om het jezelf iets makkelijker te maken — met ruimte voor thee, EFT en kleine stappen die écht verschil maken.

Afvallen is vaak moeilijk, niet omdat je niet weet wat je zou moeten doen, maar omdat je brein verandering spannend vindt. Je hersenen zijn namelijk gebouwd op voorspelbaarheid. Alles wat je regelmatig doet – zoals een tussendoortje bij de thee of ’s avonds iets lekkers op de bank – wordt opgeslagen als een veilige gewoonte. En gewoontes zijn krachtig: je brein kiest liever voor wat bekend en vertrouwd is, dan voor iets nieuws dat energie kost en oncomfortabel voelt.

Dat betekent dat als je probeert af te vallen en je eetpatroon aanpast, je brein dat al snel als een ‘bedreiging’ ervaart. Niet letterlijk, maar in de zin van: dit is anders dan normaal, dus dat voelt niet veilig. Zelfs als je rationeel weet dat het beter is om iets gezonders te kiezen, zal je brein geneigd zijn om je terug te trekken naar het oude patroon. Juist daarom voelt afvallen zo zwaar – je lichaam werkt misschien mee, maar je hoofd sputtert vaak tegen.

Daar komt bij dat het brein alles wat nieuw of onbekend is (zoals een andere eetstructuur) ervaart als een risico. Dus zelfs al weet je rationeel dat het beter is om minder te snoepen, je brein kiest voor het bekende pad.

Als je wilt afvallen en minder gaat eten, verwacht je misschien dat je lichaam direct meewerkt. Maar in werkelijkheid zorgt minder eten vaak voor stress in je lijf. Vanuit evolutionair oogpunt is je lichaam namelijk niet ingesteld op gewichtsverlies, maar op overleven. Zodra er minder energie binnenkomt, schakelt je systeem automatisch over op de spaarstand.

Je stofwisseling vertraagt, je energieniveau daalt, en je brein stuurt signalen uit die je aanzetten tot eten – en dan vooral naar snelle, suikerrijke producten. Niet omdat je zwak bent of geen discipline hebt, maar omdat je lichaam je letterlijk wil beschermen tegen ‘tekort’.

Dit biologische mechanisme maakt afvallen moeilijker dan het op papier lijkt. Zelfs als je vastberaden bent, zal je lichaam onbewust proberen je terug te duwen naar het oude eetpatroon. Begrip voor deze reactie helpt om milder naar jezelf te kijken en om duurzame veranderingen op een rustig tempo in te voeren.

Als eten puur om honger zou draaien, zou afvallen een stuk eenvoudiger zijn. Maar in de praktijk eten we vaak om heel andere redenen. We grijpen naar iets lekkers als we moe zijn, overprikkeld, gestrest of gewoon behoefte hebben aan iets fijns. Eten wordt dan een vorm van troost, afleiding of beloning — en dat maakt het afvallen zoveel moeilijker.

Veel eetmomenten zijn onbewust gekoppeld aan emoties, bepaalde tijden van de dag of vaste gewoontes. Een kop thee met iets erbij, een snack na een lange werkdag, of ‘iets lekkers’ als beloning omdat je iets hebt doorstaan — het zijn patronen die diep verankerd zitten.

De eerste stap is bewustwording: even stilstaan bij wat je écht voelt voordat je iets pakt. Niet om jezelf iets te verbieden, maar om te onderzoeken wat eronder ligt. Soms is het een gewoonte. Soms vermoeidheid. En soms een emotie die om aandacht vraagt, niet om chocola.

Veel mensen denken dat afvallen vooral draait om discipline. Dat als je maar genoeg wilskracht hebt, het je uiteindelijk wel lukt. Maar wilskracht is net als een spier: hoe vaker je hem gebruikt, hoe sneller hij vermoeid raakt. En zeker aan het eind van een drukke dag, wanneer je al talloze keuzes hebt moeten maken, is die ‘spier’ vaak op.

Juist dan wordt afvallen extra moeilijk. Je hebt minder innerlijke weerstand tegen verleidingen, en grijpt sneller naar oude gewoontes of snelle energie. Niet omdat je het niet goed doet, maar omdat je simpelweg op bent.

Daarom werkt het beter om te bouwen aan gewoontes die automatisch gaan. Structuur, voorbereiding en zelfzorg helpen je verder dan streng zijn voor jezelf. Want afvallen op wilskracht alleen? Dat hou je zelden lang vol.

Daarom helpt het om goede gewoontes te bouwen in plaats van constant op discipline te vertrouwen.

– EFT (Emotional Freedom Technique): Een manier om stress, weerstand of eetdrang te verminderen via acupressuurpunten. Vooral effectief als eten gekoppeld is aan emoties of overprikkeling. (Tip: hier kun je eventueel linken naar je EFT-pagina of blog over EFT)

– Een voedzaam alternatief na de lunch: Zelf drink ik graag matcha of golden milk in de middag. Het vult, geeft rust én voorkomt dat ik op zoek ga naar iets anders.

– Een thermoskan met thee bij de hand: Dit klinkt simpel, maar werkt echt. Warmte geeft verzadiging en thee zorgt voor een natuurlijk pauzemoment.

– Kleine veranderingen, grote winst: In plaats van alles tegelijk te willen veranderen, helpt het om met één gewoonte te beginnen. Bijvoorbeeld: na de lunch geen zoet, maar een wandelingetje of een vast theemoment.

– Onderzoek de ‘interne stem’: Veel mensen hebben een innerlijke saboteur die zegt: “één keertje kan wel,” of “morgen begin je opnieuw.” Door deze stem te herkennen, word je er minder door beïnvloed.

Afvallen is moeilijk, juist omdat het niet alleen om eten gaat — maar om gewoontes, emoties en hoe je omgaat met jezelf. Als het even niet lukt, betekent dat niet dat je faalt. Het betekent dat je lichaam en brein doen wat ze altijd al hebben gedaan: jou beschermen en teruggrijpen op het bekende.

Gedragsverandering is een proces. Het vraagt aandacht, herhaling en vooral mildheid. Je hoeft het niet perfect te doen om toch stappen te zetten. Integendeel: juist wanneer je zachter voor jezelf bent, ontstaat er ruimte voor echte verandering.

Zoek naar vormen van zelfzorg die bij jou passen. Een voedzame lunch. Een korte wandeling. Een kop thee in stilte. Een moment om te voelen wat je echt nodig hebt. Daarmee ondersteun je niet alleen je lichaam, maar ook je hoofd — en dat is misschien wel het belangrijkste bij afvallen.